از پست قبلی به این طرف ذهنم درگیر تحلیل دولت یازدهم است. به دولت آینده فکر می کنم و این که این دولت چه محاسن و معایبی خواهد داشت؟ از حیث معایب چه مشکلاتی ممکن است برای کشور درست کند؟ چقدر می تواند مورد سوء استفاده اصلاح طلب های تندرو و اهالی فتنه قرار گیرد؟ در چه زمینه هایی موفق عمل خواهد کرد و در کجا ممکن است دردسر ایجاد کند و ...
برای پاسخ به این سوالات به طور طبیعی منتقل می شویم به شخصیت و مختصات سیاسی رییس جمهور منتخب. چیزی که به نظر من قبل و بعد از انتخابات، درست و حسابی مورد تحلیل قرار نگرفت.
شاید اگر اصولگرایان قدری بیشتر در موقعیت آقای روحانی دقیق می شدند به دام بازی «روحانی اصولگرا - روحانی اصلاح طلب» نمی افتادند. (رفتاری که باعث تمسخر اصولگراها شد). این البته یکی از ایرادات تحلیل های سیاسی رایج است که گاهی به جای پرداختن به شخصیت واقعی یک رجل سیاسی، به تابلوها و علائمی که او به مقاصد خاص به دست گرفته توجه می کنند و عملا به بیراهه می روند.
به نظر من حسن روحانی -به رغم انفعال برخی این طرفی ها که او را اصولگرا می دانند و بر خلاف ذوق زدگی برخی آن طرفی ها که او را اصلاح طلب می شمرند- نه اصولگراست و نه اصلاح طلب. او از بسیاری جهات به واقع «هاشمی دوم» است. با همان سوابق انقلابی، همان روحیات کدخدامنشانه، همان درصد از تحمل مخالف، همان اطرافیانی که در وصف شان گفته اند «الله الله در انتخاب اصحاب خود»، همان میزان دوری و نزدیکی به رهبری، همان سیاست ورزی پیچیده، همان تفکرات اقتصادی کلاسیک لیبرال و همان اسلام حداقلی که به سختی تاثیرش را در جهت گیری های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دولت نشان خواهد داد و خیلی از «همان» های دیگر.
اینها را گفتم تا بگویم که در تحلیل و پیش بینی رفتار سیاسی آقای روحانی با چه پیش زمینه ای و چه نرم افزاری باید اندیشید.
دولت روحانی –با ویژگی هایی که برایش ذکر کردم- کمابیش همان محاسن و معایب دولت هاشمی رفسنجانی را خواهد داشت. حتی تقریبا به اطمینان رسیده ام که ترکیب هیئت دولت هم بسیار مشابه دولت دوم هاشمی است. روی کار آمدن دولتی که یک بار در کشور تجربه شده است کار ما را در تحلیل و رصد ساده تر می کند. تفاوت مهم شاید این باشد که روحانی محتاطانه تر از هاشمی عمل خواهد کرد و به تبع ما هم باید دقیق تر و البته منصفانه به نقد و مطالبه بپردازیم.
نمی دانم تا اینجا را چقدر قبول دارید؟
قبلا گفته بودم که مسیر پیش روی دولت یازدهم بسیار دشوار است. مقدمتا باید اضافه کنم که این دشواری به هیچ وجه به اوضاع فعلی کشور مربوط نیست.
(مطمئن باشید گرانی های اخیر بدون هزینه ایاب و ذهاب به مدال افتخار دولت روحانی بدل خواهد شد و ایشان تا پایان عمر سیاسی خود از اینکه دولت را در چه شرایط بدی تحویل گرفته اند دم خواهند زد. کاری نسبتا سیاه نمایانه که رهبری درباره اش تذکر دادند و احتمالا در جلسه تنفیذ یا در هفته دولت امسال باز هم تذکر بدهند.)
دشواری کار روحانی در عمل به شعارهای عجیب و متناقض است. یا به عبارت بهتر در برآورده کردن توقعات عجیب و متناقض.
وقتی فیلم تبلیغاتی آقای روحانی یا تصاویر شادی هواداران ایشان را می دیدم و همزمان خبر دیدار ایشان با مراجع تقلید را می شنیدم با خودم فکر می کردم که روحانی چطور خواهد توانست این طیف های زمین و آسمانی را در کنار خود نگه دارد؟ چنین چیزی اصلا شدنی هست یا اینکه او با پذیرش هزینه دست به انتخاب خواهد زد؟
آقای احمدی نژاد در دولت دومش و در این دوگانه، به انتخاب روی آورد و سعی کرد به جذب طیف مخالف خود بپردازد. ولی به مصداق شعر معروف: «عاقبت از خامی خود سوخته/ رهروی کبک نیاموخته» والخ ...
یا مثلا در نظر بگیرید دو توقع «دفاع گشت ارشادی از عفاف و حجاب» در مقابل توقع تعطیلی آن. یا توقع احقاق حقوق هسته ای در مقابل توقع رفع تحریم ها و ده ها مورد اینچنینی.
شاید کسی بگوید که دیوار توجیه و تاویل بلند است و همان طور که عبای شکلاتی و عمامه سیاه خاتمی هشت سال پوشش لیبرال مسلکی او شد و توانست اعتماد اقشار مختلف را به خود جلب کند به همان نسبت روحانی هم در جلب اعتماد طیف های مختلف موفق خواهد بود. این حرف بیراه نیست. ضمن اینکه نوعی «ژن از رو نرفتگی»! در روسای دولتهای ما هست که با چشم بستن بر روی این جور تضادها آنها را ضرب در صفر می کند. ولی اگر به رشد سیاسی مردم در طول این سال ها عنایت داشته باشیم درک خواهیم کرد که این بازی های یک بام و دو هوا روز به روز سخت تر و غیر عملی تر شده است.
زمانی که هنوز نرم افزار تحلیل دولت یازدهم را انتخاب نکرده بودم به دوستان می گفتم که نمی توانم باور کنم که این دولت چهار سال ادامه پیدا خواهد کرد. (این را از بابت تناقضات حیرت آوری که در پیش روی دول یازدهم است می گفتم. با حرف تکذیب شده هاشمی در مورد دولت احمدی نژاد مقایسه نکنید.)
اما الان و در پیش بینی روند کار دولت روحانی، دو نکته برایم مثل روز روشن است:
1- دولت روحانی در برآوردن توقعات یکی به نعل و یکی به میخ خواهد زد تا در مقابل هر طیفی چیزی برای گزارش دادن داشته باشد. رفتاری که کوتاه مدت بسیار راهگشاست ولی در عین حال مرگ تدریجی گفتمان این دولت را رقم خواهد زد.
2- اعتقاد دارم بزرگترین حامی دولت آینده شخص رهبر معظم انقلاب(حفظه الله) است که نخواهد گذاشت دولت منتخب مردم در مقابل فشار انتظارات فزاینده از پای در بیاید. طلیعه این تحلیل را در کلام ایشان -که از بالا نبردن توقعات از دولت سخن می گفتند- به خوبی می توان دید. یعنی گاهی «حمایت رهبری از دولت» به صورت هدایت نرم امواج توقعات، انتقادات، فشارها و سهم خواهی هاست.
بد نیست من هم مثل آقای روحانی یک کلید تحلیل برای رصد دولت آینده به دست تان بدهم.
باید بین «نیت»، «حرف» و «عمل» دولت یازدهم تفکیک قائل شوید. روحانی نه لزوما منطبق بر نیاتش سخن می گوید و نه دقیقا مطابق گفته هایش عمل می کند. اما اگر این سه را به صورت سه فلش در نظر بگیریم، می شود گفت برآیند «حرف» و «عمل» دولت روحانی منعکس کننده نیات حقیقی اش است.
یاحق
پانوشت 1:
جملاتی از مواضع و شعارهای حسن روحانی
تهران یک بار دیگر به غرب اعتماد کند (با نظر نویسنده اش مخالفم ولی خوب است که دیدگاه های شان را صریح تر ابراز می کنند.)
یادداشت طارق رمضان (نوه حسن البناء) در مورد تحولات مصر (این مقاله را از دست ندهید.)
پانوشت 2:
دشمنان حضرت آیت الله مصباح یزدی دارند پا را از حد معمول تهمت و تخریب فراتر می گذارند و متاسفانه بعضی دوستان جاهل را هم با خودشان همصدا کرده اند. امیدوارم این رویه زودتر متوقف شود. منظورم همصدایی دوستان ساده اندیشی است که این روزها بی بی سی بلندگوی حرف های انقلابی شان شده است.
پانوشت 3:
تصویری در ذهن دارم از چند سال آینده.
بخشی از آن حدسیات صرف است و بخشی دیگر تحلیل هایی قریب به یقین. اگر از این جور پیشگویی ها خوش تان می آید بگویید تا در پست بعدی تقدیم کنم.
«احمدی نژاد بعد از تحویل مسئولیت به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمده، بین کشورهای غربی در مورد ادامه تحریم ها اختلاف نظر ایجاد شده، اصلاح طلب ها هر نکته مثبت موجود را به «تدبیر و امید» مربوط می کنند و هر مشکلی را مربوط به هشت سال گذشته می دانند و ...»
خبر تکمیلی (دوشنبه، 14 مرداد 92):
رهبر معظم انقلاب دکتر محمود احمدی نژاد را به عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب کردند.